18 apr Giuseppe Arcimboldo: een curieus portret

Tijdens de renaissance waren portretten meestal een flatteuze weergave van de persoon in kwestie, denk maar aan het portret dat Titiaan maakte van Isabella d’Este. In een tijd waarin Facebook, Snapchat en Tinder nog niet bestonden waren portretten immers de manier om de wijde wereld te tonen hoe je eruit zag.

Portretten van koningen, prinsessen en andere hoogwaardigheidsbekleders werden daarom vaak meegegeven aan buitenlandse diplomaten of naar andere hoven gestuurd om zo bijvoorbeeld potentiële huwelijkspartners te overtuigen van de knapheid van de geportretteerde.

Dat was echter niet het soort portretten dat de Italiaanse kunstenaar Giuseppe Arcimboldo (1527-1593) maakte. De portretten van Arcimboldo zijn wonderlijke creaties die meer weghebben van een stilleven dan van een portret. Door producten zoals groente en fruit op een onverwachte manier te combineren maakt hij portretten die soms griezelig, maar vaak vooral grappig zijn.

Een goddelijk portret

Een goed voorbeeld daarvan is het portret dat Arcimboldo schilderde van Rudolf II (1576-1612), de keizer van het Heilige Roomse Rijk én een groot kunstliefhebber. Rudolf II stond bekend om zijn indrukwekkende kunstcollectie en aan zijn hof was het een komen en gaan van bekende kunstenaars. Zijn portret werd dan ook door veel beroemde kunstenaars uit die tijd vastgelegd, maar dat van Arcimboldo springt er toch wel tussenuit.

De Italiaanse kunstenaar portretteerde Rudolf II namelijk als Vertumnus, de Romeinse god van de herfst. Elk stukje fruit, groente en tarwe dat Arcimboldo gebruikte voor dit portret heeft waarschijnlijk een diepere, allegorische betekenis, maar daar zal ik je nu niet verder mee lastig vallen. Wat wel interessant is om te weten denk ik, is dat het schilderij in zijn geheel symbool staat voor het beleid van Rudolf II. Door hem af te beelden als Vertumnus stelt Arcimboldo eigenlijk dat het beleid van Rudolf II perfect in harmonie is met de natuur. Hoewel het portret geen flatteuze weergave van Rudolf II is, is het dus zeker wel vleiend bedoeld.

Wat zou jij vinden van zo’n portret?

Kijkend naar dit portret vraag ik me af hoe Rudolf II er op reageerde. Was hij tevreden over de gelijkenis of was hij toch wat gepikeerd over de peervormige neus? Kon hij lachen om de kersen die zo jolig in zijn haar bengelen of had hij achteraf toch wat spijt dat hij Arcimboldo om een portret gevraagd had? Wat denk jij?

Verwonder je ook over:

Isabella d’Este: photoshoppen in de renaissance

Waarom Marie-Antoinette stopte met het dragen van roze

Interieurinspiratie: wonen in een Mondriaan